(0 - 8 lat)

1. Prawidłowy przebieg rozwoju widzenia wpływa na jakość życia dziecka, a później dorosłego człowieka.
2. Wzrok jest zmysłem podlegającym rozwojowi i poddającym się rehabilitacji.
3. Warunkiem właściwego rozwoju widzenia jest sprawny układ wzrokowy czyli zdrowa gałka oczna, nerw wzrokowy, droga wzrokowa i odpowiednie części kory mózgowej.
4. Umiejętności widzenia uczymy się całe życie, ale za najważniejszy okres jej rozwoju uważa się pierwsze dwa lata życia.
5. Poziom rozwoju widzenia można badać już w kilka dni po urodzeniu.
6. Niezwykle ważne jest badanie i ocena wzroku przez specjalistę (lekarza okulistę) w pierwszym, drugim i trzecim miesiącu życia, szczególnie dzieci z ciąż zagrożonych, dzieci przedwcześnie rodzonych lub tzw. ryzyka urodzeniowego.
7. Jak najwcześniejsze leczenie i rehabilitacja wzroku może ewentualne nieprawidłowości zmniejszyć, ograniczyć lub wyeliminować.
8. Kontrolowanie procesu widzenia i wpływanie na jego przebieg np. poprzez leczenie, używanie okularów korekcyjnych, ochronnych, pomocy optycznych i nieoptycznych oraz odpowiednie widzenia mogą sprawić, że wasze Dziecko będzie się lepiej rozwijać.

OKRES NOWORODKOWY

l miesiąc życia

Prawidłowy rozwój wzroku.

pojawia się odruch rogówkowy;
reakcja źrenic na światło;
odruchowe zamykanie lub zaciskanie powiek pod wpływem silnego światła skierowanego na twarz dziecka;
pierwsze ruchy sakkadowe;
dziecko wybiera i preferuje twarz człowieka;
uważne wpatruje się w twarze najbliższych osób z odległości 15-40 cm, lubi zmienna mimikę twarzy i próbuje ja naśladować; (fiksacja czasami pojawia się później);
posługuje się raz jednym, raz drugim okiem;
lubi kontury, proste pionowe i poziome wzory, duże rozmiary (najlepiej czarno-białe).

Kiedy zwrócić się do okulisty?

gdy występuje widoczna różnica w wielkości gałek ocznych, wyglądzie oczu i powiek np. przymglona rogówka, biała źrenica, nierówne źrenice,
nierówna szerokość szpary powiekowej;
gdy oczy są w mimowolnym ruchu, cały czas "pływają" w różnych kierunkach (może to być oczopląs wrodzony);
gdy zamiast łez pojawia się inna wydzielina np. ropa;
dziecko nie patrzy na twarze bliskich osób;
często ma zamknięte oczy;
opadają powieki podczas otwierania oczu;
gałki oczne lub jedno oko odchylają się przez cały czas od właściwego ułożenia w kierunku nosa, skroni,czoła;
występuje lub pojawił się oczopląs tylko jednego oka;
oczy są zaczerwienione, łzawią bez "powodu";
dziecko często uciska oczy piąstkami.

UWAGI

Oceniając funkcje narządu wzroku wcześniaków należy brać pod uwagę tzw. skorygowany wiek ciążowy, a więc liczony od planowanej daty porodu.
Do okulisty należy zgłosić się zawsze w pierwszym miesiącu życia dziecka jeżeli występują lub występowały w rodzinie takie choroby jak: zaćma wrodzona, jaskra wrodzona, siatkówczak.

OKRES NIEMOWLECY

1-3 miesięcy

Prawidłowy rozwój wzroku.

występuje oczopląs optokinetyczny;
dziecko wpatruje się w źródła światła, jasne ściany, okna;
śledzi poruszające się źródło światła od środkowej linii ciała na zewnątrz (lepiej w poziomie niż pionie i ukośnie);
fascynuje się różnymi źródłami światła, błyszczącymi przedmiotami i jaskrawymi kolorami;
dłużej wpatruje się w twarze osób najbliższych;
przygląda się własnej ręce;
spogląda do góry na zabawki;
przenosi spojrzenie (kieruje oczy) w kierunku źródła dźwięku;
rozwija się koordynacja obu gałek ocznych (w tym okresie życia dziecko może okresowo zezować);
pojawiają się zbieżne ruchy gałek ocznych;
podąża wzrokiem za poruszającą się zabawka (40-60 cm od oczu w prawa i lewa stronę);
odwzajemnia uśmiech.

Kiedy zwrócić się do okulisty?

nie skupia wzroku lub słabo fiksuje na twarzy rodzica;
nie uśmiecha się w odpowiedzi na uśmiech;
wyraźnie patrzy tylko jednym okiem (ustawia głowę w jedna stronę);
źle reaguje (nadwrażliwość) na światło, mruży oczy, zamyka je lub zaciska silnie powieki;
reaguje z opóźnieniem na pokazywane zabawki;
reaguje na bodźce lub ruch nie na wprost twarzy ale z boku głowy, w jej górnej bądź dolnej części;
przygląda się własnej ręce tylko po jednej stronie ciała;
nie nawiązuje kontaktu wzrokowego;
nie odwzajemnia uśmiechu;
oczy często zezują lub poruszają się niezależnie od siebie;
oczy drgają w poziomie, pionie bądź naprzemiennie.

3-5 miesięcy

Prawidłowy rozwój wzroku.

dziecko skupia wzrok (fiksuje) na przedmiotach z odległości ok. 1m;
bada i "ogląda" własne ręce;
ustawia oczy centralnie;
przenosi spojrzenie z reki na obiekt;
widzi barwy;
lubi grzechotki, gryzaki, zabawki piszczące, wyciąga rękę w ich kierunku, chwyta je, szczególnie wtedy, gdy znajdują się w zasięgu jego rak;
przekłada zabawkę z reki do reki;
pojawia się akomodacja z odległości 13-50 cm;
spostrzega głębię.

Kiedy zwrócić się do okulisty?

dziecko nie skupia wzroku na osobach;
nie skupia wzroku na zabawkach;
nie wyciąga reki w kierunku zabawki;
słabo interesuje się otoczeniem;
nie reaguje na odbicie w lustrze;
występują nietypowe zachowania (np. kiwanie się).

5-7 miesięcy

Prawidłowy rozwój wzroku.

dziecko patrzy na zabawki pokazywane w całym obszarze pola widzenia (prawa-lewa, góra-dół);
wyrzuca zabawki i patrzy, gdzie upadły;
rozwija się koordynacja oko-reka;
doskonali się fiksacja;
rozwija się pamięć wzrokowa;
następuje koordynacja większości odruchów obuocznych;
reaguje odmiennie na zmieniający się wyraz twarzy rodzica.

Kiedy zwrócić się do okulisty?

brak lub słaba koordynacja oko-reka;
słaba fiksacja;
brak zbieżności;
preferencja jednego oka.

7-12 miesięcy

Prawidłowy rozwój wzroku.

dziecko interesuje się drobnymi przedmiotami lub detalami w przedmiotach;
fiksuje wyraz twarzy i naśladuje go;
płynnie śledzi wzrokiem;
przechyla głowę żeby spojrzeć w wybranym kierunku;
lubi różne kształty i formy geometryczne;
rozwinięte widzenie obuoczne.

Kiedy zwrócić się do okulisty?

nie interesuje się nowymi zabawkami;
nie patrzy na zabawki, którymi się bawi;
nie interesuje się małymi zabawkami, nie zauważa ich (piłeczki, cukierki);
nie skupia wzroku na zabawkach oddalonych o np. 1-2 metry;
nie interesuje się otoczeniem;
nie obserwuje domowników;
słaby rozwój motoryczny;
opóźnioną koordynacja ruchów głowy i oczu.

OKRES ŻŁOBKOWY

13-18 miesięcy

Prawidłowy rozwój wzroku.

dziecko interesuje się książeczkami i kolorowymi obrazkami;
identyfikuje podobieństwa i różnice;
szereguje klocki i buduje wieże z klocków;
lubi bazgrać, rysować linie grubymi kredkami;
rozwija się orientacja pionowa;
współdziała w czynnościach samoobsługowych;
idzie do rodzica, zabawki.

Kiedy zwrócić się do okulisty?

opóźnienie lub brak zainteresowania książeczkami, obrazkami, gazetami;
brak zainteresowania bazgraniem;
nie porusza się w stronę osób i zabawek

1,5 roku - do 3 lat

Prawidłowy rozwój wzroku.

śledzi wzrokiem w pełnym zakresie ruchu i wg potrzeb;
doskonali się koordynacja wzrokowo ruchowa i manipulacja;
rozróżnia i identyfikuje znajome przedmioty, lubi układanki przedmiotowe i obrazkowe;
lubi zabawy w chowanego z zabawkami i ludźmi.

Kiedy zwrócić się do okulisty?

brak prawidłowych (płynnych, ciągłych) ruchów śledzących oczu;
słabe zainteresowanie otoczeniem;
podczas chodzenia dziecko potyka się o meble, zabawki, progi;
powolne, niechętne przemieszczanie się z jednego
pomieszczenia do drugiego.

OKRES PRZEDSZKOLNY

3-5 lat

Prawidłowy rozwój wzroku.

dziecko zna figury geometryczne;
rozpoznaje barwy i odcienie barw, nazywa je;
wyraźnie widzi i nazywa szczegóły na obrazkach;
dopasowuje takie same litery, cyfry;
sortuje przedmioty, grupuje, dzieli na kategorie wg wielkości, barwy, długości;
rozpoznaje przedmioty na obrazkach widziane pod różnym katem z bliska i z daleka;
mówi na temat tego co dzieje się na obrazkach (układa historyjki obrazkowe);
rozwija się wzrokowa orientacja przestrzenna.

Kiedy zwrócić się do okulisty?

dziecko ma trudności z rozróżnianiem: figury od tła, kształtów, wielkości, barw;
trudności z widzeniem szczegółów na obrazkach;
nie nazywa kolorów;
przechyla głowę w bok lub nienaturalnie układa ciało podczas oglądania TV, książki;
mruży oczy, marszczy twarz gdy obserwuje obiekty z dalszej odległości;
ma trudności z prostymi czynnościami ruchowymi (np. chwytanie i rzucanie piłki oraz śledzenie toru jej ruchu);
ma trudności z wchodzeniem i schodzeniem po schodach;
szura obuwiem podczas chodzenia;
słabo posługuje się ołówkiem, kredka, łyżka;
szybko meczy się po okresach koncentracji wzrokowej;
ma bóle głowy, nudności, pieczenie i swędzenie oczu;
zgłasza zamazywanie i rozmywanie obrazu, podwójne widzenie.

OKRES WCZESNOSZKOLNY

5-8 lat

Prawidłowy rozwój wzroku.

rozpoznaje i identyfikuje znaki abstrakcyjne (m.in. cyfry, litery);
rozróżnia, rozpoznaje, kojarzy, interpretuje wyrazy;
czyta;
pisze.

Kiedy zwrócić się do okulisty?

dziecko myli takie same cyfry i litery;
opuszcza litery w wyrazach podczas czytania;
nie widzi liter i cyfr z odległości kilku metrów;
źle widzi z bliskich lub dalekich odległości;
czyta, pisze z głowa bardzo blisko tekstu;
mruży oczy, zasłania oko podczas pisania w zeszycie lub przepisywania z tablicy;
szeroko otwiera oczy, trze oczy;
zamyka lub zakrywa jedno oko;
zmienia końcówki wyrazów, pomija lub dodaje literki przy czytaniu i przepisywaniu;
ma trudności z pisaniem w zeszytach.

Dbanie o oczy i narząd wzroku wymaga badania oczu przez lekarza okulistę przynajmniej jeden raz w roku oraz w każdym przypadku stwierdzenia jakichkolwiek dolegliwości lub/i zaburzeń widzenia.

Gdzie szukać pomocy?

poradnie okulistyczne dla dzieci,
ośrodki wczesnej interwencji,
poradnie rehabilitacji wzroku,

Konsultacja medyczna: lekarz okulista dr Anna Gotz-Wieckowska.

Opracowanie: rehabilitant wzroku słabo widzących mgr Małgorzata Płóciennik.

Broszura dofinansowana przez Ministerstwo Zdrowia.